سه چالش اساسی در برابر فراگیری آموزش آنلاین
در تاریخ ۲۱ اسفند ۱۳۹۸ سازمان بهداشت جهانی رسما بیماری کرونا را به عنوان یک همه‌گیری و وضعیت اضطراری جهانی، طبقه‌بندی کرد. به دنبال این خبر و گزارشات هولناک از سرعت گسترش بیماری در جهان، واضح بود که دیگر آموزش اولویت انسان‌ها نباشد. به‌سرعت مدارس در سراسر جهان تعطیل شدند.
در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۳۹۹ سازمان ملل، اعلام کرد؛ همه‌گیری کرونا بزرگ‌ترین ضربه در تاریخ به آموزش بوده است چراکه تا این لحظه بیش از یک میلیارد دانش‌آموز از آموزش و رفتن به مدرسه محروم شده‌اند و این عدد به‌سرعت در حال افزایش است.
مشکل بزرگ‌تر در گزارش یونیسف نمایان شد. از ۱/۵ میلیارد کودک و جوانی که از آموزش محروم شده بودند ۴۶۰ میلیون نفر هیچ‌گونه دسترسی به آموزش از راه دور نداشتند.
از همین تاریخ‌هایی که گفتیم مشخص است که چقدر مسیر رسیدن به آموزش آنلاین مسیر پرسرعتی بوده، هیچ‌کس در این مسیر فرصت فکر کردن به آسیب‌های ناشی از آموزش مجازی را نداشته و مقالات کمی در این خصوص منتشر شده‌اند. در این مطلب از سایت لحظه‌نگار قصد داریم به‌صورت مختصر به چالش‌های ناشی از فراگیری آموزش مجازی در جهان و ایران بپردازیم.
چالش اول: زیرساخت‌های آموزش مجازی
چالش مربوط به زیرساخت اولین محدودیت را برای دسترسی به آموزش مجازی ایجاد کرده است.
همان‌طور که اشاره شد نزدیک یک سوم دانش‌آموزان و جوانان دسترسی به ابزارهای متصل به اینترنت ندارند. البته مشکل از این هم بزرگ‌تر است چراکه تنها داشتن دستگاهی که به اینترنت متصل شود کافی نیست. آموزش آنلاین یک فعالیت نسبتا سنگین اینترنتی محسوب می‌شود.
انتقال صدا و تصویر و فایل‌های مدرس و دریافت آنها توسط مخاطبان نیاز به پهنای باند نسبتا زیادی دارد. آپلود و دانلود این اطلاعات حجم زیادی را مصرف می‌کند. حتی اگر همه این مشکلات هم برطرف شود بازهم در برخی از کشورها و مناطق ایران، برای طیف وسیعی از افراد، بحث هزینه اینترنت یک موضوع جدی محسوب می‌شود.
برای این موضوع هیچ راه‌حل کوتاه مدتی وجود ندارد تنها می‌توان امیدوار بود با توسعه زیرساخت اینترنت جهانی دسترسی آسان‌تری برای کاربران فراهم شود.
البته برخی اقدامات فنی در پلتفرم‌ها می‌تواند تاحدودی موثر باشد. در پلتفرم پخش‌زنده و اتاق مجازی لحظه‌نگار نیز با توجه به شرایط اینترنت کشور، متناسب با سرعت اینترنت کاربران، کیفیت تصویر تنظیم می‌شود تا نوسانات معمول اینترنت کاربران باعث قطعی نشود.
چالش دوم: عدم هماهنگی بین آموزش و ارزشیابی
این چالش از نظر بسیاری از معلمان و دانش‌آموزان، اساسی‌ترین معضل در آموزش آنلاین محسوب می‌شود. شیوه‌های آموزش حضوری در طی زمان با شیوه‌های معمول ارزشیابی هماهنگ شده است؛ مثلا برخی معلمان با توجه به شرایط افراد و درس خود، ترجیح می‌دهند به صورت شفاهی ارزشیابی را انجام دهند، برخی روش کتاب-باز و برخی هم صرفا کوییزهای هفتگی را برای انجام ارزشیابی کافی می‌دانند. در آموزش آنلاین انجام این روش‌ها ممکن نیست و یا دستکم به سختی قابل انجام است.
از نظر معلمان و مدارس نیز انجام تقلب در آزمون آنلاین چالش جدی محسوب می‌شود. هرچند در تمام کشورها و در تمام زمینه‌ها این چالش وجود دارد و صرفا مربوط به ایران و آموزش مدارس نیست. به عنوان مثال در سال گذشته یه شرکت آمریکایی برای جلوگیری از انجام تقلب تعداد ۱۰ هزار آینه سفارش داد و برای افرادی که متقاضی شرکت در آزمون بودند ارسال می‌کرد تا حداقل از این بابت که افراد به صورت انفرادی آزمون می‌دهند اطمینان حاصل کند. روشن کردن وبکم در حین آزمون آنلاین هم روش ساده‌تری محسوب می‌شود که بسیار هم متداول است.
اما این موارد مشخصا روش‌های کوتاه‌مدت هستند و متخصصان در حوزه آموزش باید یه یک راهکار جامع برای برگزاری آزمون آنلاین عادلانه دست پیدا کنند.
هرچند مطالبی که اشاره کردیم مربوط به شکل و نحوه ارزشیابی است، بسیاری از متخصصان آمورش معتقدند؛ آموزش به شیوه آنلاین نیازمند طراحی روش‌های خلاقانه برای ارزشیابی است.
چالش سوم: امنیت!
می‌دانیم که در طی دوسال گذشته، به شکل بی‌سابقه‌ای آمار جرایم و کلاهبرداری‌های اینترنتی افزایش پیدا کرده است. همچنین سرقت اطلاعات خصوصی افراد در فضای مجازی چندین برابر شده است. اما چه ارتباطی بین آموزش آنلاین و وقوع این جرایم وجود دارد؟
امروزه افراد از سنین پایین‌تری به موبایل و سایر دستگاه‌های متصل به اینترنت، دسترسی پیدا کرده‌اند. همچنین تعداد افراد متصل به اینترنت نیز افزایش بسیار زیادی پیدا کرده است. این دو مورد مهم‌ترین دلایل افزایش جرایم اینترنتی و کلاهبرداری‌های سایبری محسوب می‌شوند که هر دو مورد هم در نتیجه گسترش آموزش آنلاین ایجاد شده‌اند.
البته در این دوسال آموزش‌های زیادی در رابطه با جلوگیری از سوء‌استفاده از اطلاعات کاربران، منتشر شده است. هرچند لازم است مدارس به شکل مسئولانه‌تری این مهارت‌ها را هم به معلمان و هم به دانش‌آموزان آموزش دهند. واقعیت این است که حتی با بازگشت به دوران آموزش حضوری هم این افرادی که به دنیای آنلاین وارد شده‌اند از آن خارج نخواهند شد و همچنان این خطر مهم پابرجا خواهد بود؛ بنابراین لازم است صرف‌نظر از اتفاقات آینده همه ما تلاش کنیم سطح سواد جامعه را در مورد سوء استفاده‌های احتمالی، افزایش دهیم.
کلام آخر!
مواردی که در بالا به آنها اشاره کردیم به هیچ‌وجه به معنای این نیست که آموزش حضوری اشکالات کمتری دارد. درواقع در سال‌های گذشته در نتیجه اشکالات فراوان و ناکارآمدی آموزش حضوری، مردم به آموزش آنلاین گرایش پیدا کردند.
بیان اشکالات و انتقادات روش‌ها و تکنولوژی‌های جدید منجر به بهبود عملکرد مخاطبان و پلتفرم‌ها می‌شود.